Được đánh dấu vừa là sự kết thúc và một sự khởi đầu, tháp Mesiniaga (Menara Mesiniaga) ở Pentailing Jaya, Malaysia, nằm ngay bên ngoài thủ đô Kuala Lumpur, là đỉnh cao về thiết kế thụ động và cũng thể hiện đầy đủ các triết lý sinh khí hậu mà Ken Yeang dày công nghiên cứu cho loại hình nhà cao tầng vùng khí hậu nhiệt đới ẩm của Đông Nam Á. Tòa nhà được đánh dấu là sự khởi đầu của thể loại nhà cao tầng thế hệ 2 (theo cách gọi của ông). Những nguyên lý thiết kế ở tháp Mesiniaga đã có tác động đến những tòa nhà cao tầng trên toàn cầu.

Ken Yeang nhận xét thấy nền kiến trúc truyền thống chỉ mới quan tâm đến sinh thái ở một mức độ nhất định, mà kiến trúc cần được xem là một bộ phận hữu cơ của hệ thống tuần hoàn của sự sống. Cho nên sinh thái học và sinh vật học môi trường cần được quan tâm. Từ đó Ken Yeang đã thiết lập một tư duy thiết kế mới ở khu vực Đông Nam Á phù hợp với điều kiện khí hậu, với những triết lý như: có không gian mở đưa cây xanh vào; tường có 2 lớp; có không gian hòa nhập và có tầng không khí; có các tấm chắn nắng và vườn hoa trên mái; có trung sảnh và thông gió tự nhiên;…

Mối quan tâm tới việc đáp ứng môi trường khí hậu và thiết kế phù hợp với hoàn cảnh địa phương dường như đối nghịch hoàn toàn với hình thái nhà cao tầng, nhưng trong quan điểm của Yeang, sự lan tỏa của nhà cao tầng chính là một kết luận tất yếu cho quá trình đô thị hóa toàn cầu. “vì vậy, tại sao không cải thiện nó và khiến tró trở nên phù hợp môi trường”. Quy mô tham vọng của Yeang đối với tác động này rất rõ ràng trong lời giới thiệu trong cuốn sách của ông “Nhìn nhận lại nhà cao tầng theo hướng sinh khí hậu” (The skycraper bioclimatically considered), khi ông nói “lý thuyết thiết kế của nhà cao tầng có thể, trong tương lại, được xuất phát phần nào đó từ nguyên tắc của việc bảo tồn năng lượng”.

Được xây dựng cho đối tác người Malaysia của IBM, với lớp vỏ hoàn thiện mang dáng vẻ kỹ thuật cao của tòa tháp Mesiniaga, tạo ra một ảo tưởng về chiến thuật thụ động mà Yeang sử dụng trong công trình. Hình dạng công trình có công năng như một sơ đồ cho rất nhiều nguyên tắc thiết kế được áp dụng tạo nên bức xạ mặt trời thụ động và thông gió tự nhiên.

Cấu trúc hình tròn của tòa tháp được đỡ bởi 8 cột nằm bên ngoài lớp vỏ công trình, cho phép tối đa hóa không gian nội thất. Hệ thống giao thông đứng được bố trí phía đông tòa nhà cho phép ngăn chặn bức xạ mặt trời từ ánh nắng chói chang buổi sáng.

Tòa tháp mọc lên từ một nền dốc trồng cây ở phần đế và cây xanh tiếp tục mọc hướng thẳng theo hình xoắn ốc của các “sân trời” cảnh quan - lõm vào hình khối công trình với những mục đích: hiệu quả bóng đổ lên các cấu trúc xuyên sáng của công trình; tạo mối giao tiếp giữa con người sử dụng công trình với tự nhiên, theo kiểu hoàn toàn đối nghịch với dáng vẻ nhàm chán của những tòa tháp thương mại điển hình.

Để bổ sung thêm vào các sân trời, mặt đứng được xử lý với các tấm lam nhôm giúp ngăn chặn nhiệt lượng mặt trời. Bố trí của các tấm lam phù hợp với quỹ đạo biểu kiến của mặt trời tại khu vực: mặt đứng phía bắc và nam, nơi nhận ít nhất các tia nắng trực tiếp được tạo bóng với những dải lam mỏng; trong khi mặt đứng phía tây của công trình được bảo vệ mặt những băng nhôm bao phủ hầu như toàn bộ cửa sổ để ngăn chặn ánh nắng nghiệt ngã buổi chiều.

Trên nóc của tòa nhà, một vương miện với các ống thep được dùng để hỗ trợ việc lắp đặt các panel năng lượng mặt trời trong tương lai sẽ bổ sung thêm cho nhu cầu điện của tòa nhà. Vương miện này cùng cung cấp bóng đổ và bảo vệ cho khu vực giải trí và bể bơi trên sàn mái

Năm 1995, tòa nhà nhận giải thưởng Aga Khan Award cho kiến trúc (được trao 3 năm 1 lần, giải thưởng này xác định là cổ vũ những ý tưởng kiến trúc giải tỏa khát vọng của các xã hội trên thế giới, mà trong đó Hồi giáo có một vai trò nổi bật). Ban giám khảo giải thưởng ca ngợi thiết kế độc nhất vô nhị và sự đáp ứng với khí hậu của tòa nhà. Giám khảo Charles Jenks ca ngợi tòa tháp như “một giải pháp thay thế kinh ngạc với phong cách thống trị của những tòa tháp công ty và một sự tổng hợp mới giữa kiến trúc đương đại mà đáp ứng với điều kiện thời tiết của một địa điểm đặc biệt và tìm ra những cảm hứng cho một ngôn ngữ kiến trúc mới từ những lực tác động tối thượng toàn cầu”. Peter Eisenman, cũng là một thành viên của hội đồng giám khảo, đơn giản lưu ý rằng “tháp Mesiniaga là một trong rất ít các đồ án đóng góp tư duy mới vào của văn hóa kiến trúc đại chúng“.

Tuy nhiên, tòa tháp tương lai của Yeang không phải là không có những điểm yếu. Rất nhiều nguồn tin cho biết khí hậu nóng ẩm đã tạo các vết rỉ và ăn mòn các bề mặt hoàn thiện kim loại và đọng nước trên sàn của các sân trời. Có lẽ thành công lớn nhất của tòa tháp Mesiniaga là tác động của nó lên các kiến trúc sư khác, vượt ra khỏi khí hậu nhiệt đới của vùng Đông Nam Á. Trong kỉ nguyên của những tòa nhà siêu cao tầng, tòa tháp nhỏ nhoi Mesiniaga với 15 tầng lại có tác động cực lớn lên các thiết kế nhà cao tầng. Hệ thống sân trời xoáy ốc của Yeang có ảnh hưởng lên những công trình có tính biểu tượng như trụ sở Swiss Re của Norman Foster ở London (còn được biết đến như tòa nhà The Gherkin) và một chiến lượng tương tự được tìm thấy ở tòa tháp Thượng Hải của Gensler.

Ken Yeang sinh ra ở Malaysia, học ở Anh và Mỹ. Đầu tiên là ông học kiến trúc tại Hiệp hội kiến trúc - AA (trường đào tạo kiến trúc danh giá bậc nhất ở Anh-ND) ở London, sau đó ông học sinh thái tại đại học Cambridge và cuối cùng là Đại học Pensylvania về cảnh quan với Ian McHarg (tác giả cuốn sách nổi tiếng Desgin with nature-ND). Việc nghiên cứu về sinh thái học khiến Yeang có một mối quan tâm sâu sắc kết nối công trình vào môi trường xung quanh, và những thiết kế mang tính địa phương của McHarg đã có một ảnh hưởng đáng kể đến những tác phẩm của Ken Yeang. Sau khi quay lại Malaysia, Ông kết hợp với người bạn cùng học tại AA là Tengku Robert Hamzah lập nên hãng thiết kế T. R. Hamzah and Yeang năm 1976.

Nguồn: Tạp chí Archdaily, tháng 8 năm 2021 - Chuyển ngữ: KTS.Trần Thanh Quý.